Nola bisitatu Gorobel Mendilerroa: Aiaralderaino eta haratago

Paradisu natural honetan daude Urduñako Andre Maria, Txarlazon, Nerbioiko ur-jauzia, Solaiera eta beste zenbait euskal mendi ospetsu, baita ehunka xenda eta bizikletan ibiltzeko bide ere.

• Euskal mendirik onenak ⛰️

Ezinezkoa da Aiaraldera joan eta harekin ez maitemintzea, Unginoko Begitik dauden bistekin, Amurrioko kultura- eta gastronomia-eskaintzarekin edota globoan edota parapentean hegan egiteko dagoen aukerarekin (erreferentzia da estatu mailan).

Horregatik, Euskadiko natura ezagutzeko prestatu gara berriz ere Guuk-en. Zatoz gurekin Gorobel Mendilerrora, eta ezagutu deskonektatzeko eta paisaiaz gozatzeko Euskadiko txokorik politenetako bat.

Non dago Gorobel Mendilerroa?

Burgosek, Arabak eta Bizkaiak; hiru probintziek partekatzen dute Gorobel Mendilerroaren zati bat. 100 kilometro karratutik gorako mendilerro bat da, Gaztela eta Leon Euskaditik eta isurialde atlantikoa isurialde mediterraneotik banatzen dituena .

Geografiari dagokionez, Arabako ipar-mendebaldean eta Burgosko iparraldean dago, eta tarteetako batean Orduña eta Bizkaiari dagokion lurraldea babesten ditu. Euskadiko aldea 25 kilometroko eta 600 metroko altuerako kareharrizko muga bat da.

XVI. eta XVII. mendeetan, Gaztelaren eta Kantauri itsasertzaren arteko komunikazio-lotune bat izan zen Gorobel Mendilerroa, eta hartatik, merkataritza-bide ospetsu bat pasatzen zen. Izenaren jatorriari buruzko teoria bat baino gehiago daude. Horietako baten arabera, asturiarren eta bizkaitarren arteko guduan gertatutako Arrigorriagako ihesalditik etor liteke.

Beste baten arabera, Mont Salvat-etik etor liteke —izan ere, Erdi Aroan uste zuten Grial Santua han egon zitekeela gordeta—.

Burgosko aldean Gorobel Mendilerroa lagunkoiago bihurtzen da, emeki desnibela galduz Losa Haranera iritsi arte, Merindadeetan (Donejakue Bideko Donejakue Bideko pasabidea). Txarlazotik Aroko harrirainoko guztia naturaren ikuskizun hutsa da.

• Bitxikeria💡: Gorobel Mendilerroan, 224 hegazti-, ugaztun-, landare-, anfibio- eta narrasti-espezie bizi dira. Horietatik % 30aEuskadiko espezie mehatxatuen katalogoan daude.

Kontuan hartu behar da eremu horretan Hegaztiak Babesteko bi Gune Berezi daudela, Natura 2000 Sarearen parte dela, eta Garrantzi Komunitarioko hiru Leku dituela. Gorobel Mendilerroari nabarmenki eta egokitasunez eginiko aitorpenak dira.

Nola iritsi Gorobel Mendilerroraino

Erraz iristen da Gasteiztik, Bilbotik nahiz Burgosko iparraldetik (Miranda de Ebro). Gorobel Mendilerroa, hori bai, oso zabala da eta, nora iritsi nahi duzun, denbora gehiago edo gutxiago beharko duzu. Edozein kasutan, autoan joatea gomendatzen dizugu.

• Gasteiztik Gorobel Mendilerrora: ordubete eta 15 minutuko bidaia A-3318 edo 622 nazionala hautatzen badira.
• Bilbotik Gorobel Mendilerrora: are denbora gutxiago. Autoa hartu eta jaitsi hegoalderantz BI-636 edo AP-68 zeharkatuz; ordubetean han egongo zara.
• Donostiatik Gorobel Mendilerrora: bidaia pixka bat gehiago luzatzen da, baina asteburu bat pasatzeko bideragarria izaten jarraitzen du. Haraino iristeko, hartu AP-8a eta jarraitu AP-68an bi orduan.

Kontuan hartu Gorobel Mendilerroko erdiguneko gune geografiko bat ari garela hartzen erreferentzia gisa. Hautatu duzun ibilbidearen edo jardueraren arabera, lehenago edo beranduago helduko zara. Ez saiatu garraio publikoarekin; buelta asko egin beharko dituzu.

Zer ikusi Gorobel Mendilerroan

Nondik hasi? Lehenik eta behin, Gorobel Mendilerroko gailurrak aipatu behar ditugu. Haien inguruan, landa-jarduera batzuk egiten dira. Ospetsuenak Txarlazo, Eskutxi, Aro eta Ungino dira, baina mendikateak hamar gailur ditu.

Kontuan hartu behar da, beste mendikate batzuetan ez bezala, mendilerro honek ez duela erliebe oso malkartsua bere gunerik altuenetan . Gorobel Mendilerroa material karstikoekin goratuz doa, eta, horren ondorioz, gailurrak ia landaretzarik gabeko goi-lautadak dira.

Horri esker, "El Bollo" izenez ezagutzen den fenomeno meteorologiko bat sortzen da (fhön efektua), zeinaren bidez altuera irabazten den heinean airearen hezetasuna kondentsatuz joaten baita. Ez al da harrigarria?

Gorobel Mendilerroko gailurrak

Hauek dira Gorobel Mendilerroko gailurrik ospetsuenak. Beste asko daude, baina denek ez dituzte pasagune seguruak, eta ez dira hain interesgarriak turistaren ikuspuntutik.

• Eskutxi : 1.180 metrorekin, Gorobel Mendilerro osoko gailurrik garaiena da. Iparralderantz orientatuta dago, mendikatearen mendebaldean, eta ez da zaila igotzea. Begiratoki ikusgarria da.
• Urieta: bere gailur oihantsu eta berdea Gorobel Mendilerroan ikusten dugun azkena da. 1.117 metro ditu, eta Fuente Anillos izenez ere ezagutzen da. Haren hegaletan jaiotzen da San Miguel ibaia, Peña Angulotik hurbil, eta San Miguel El Viejo-ren haitzuloa eratzen du. Haren gainetik, San Miguel otso-zuloa eta izen bereko ur-jauzia topatzen ditugu. A, eta ez ahaztu Moscadero Gaina bisitatzea.
• Peña Aro: Gorobel Mendilerroaren mendebaldeko muturrean dago, eta Eskutxiko profilik nabarmenena eratzen du. 1.127 metroko altuera du, eta iparraldetik ebakita dago, gainerako gailurrak bezala. Hemendik hurbil pasatzen da Sopeñako Errege Bidea (GR 284), antzina merkatariek erabiltzen zutena.
• Ungino: izenik ezagunena da mendilerroko gailur guztien artean. Ataka (1.109 metro) nahiz Ungino bera dira ezagunak (1094 metro). Haitzean begi handi bat dauka, zeinetatik haran osoa ikus baitaiteke (Unginoko Begia). Handik urbil, izen bereko putzua eta haitzuloa ikusiko dituzu. Eta burua altxatzen baduzu, Kobatako Bailara (1.050 metro) ikusiko duzu.
• Tologorri: Euskadiko beste gailur ospetsu bat. 1.068 metroko altuera “soilik” badu ere, Aiaraldeko bistarik onenak eskaintzen ditu gure ustez. Burgosko aldetik hurbilago dago, eta gertu dauka bere izenaren jatorri duen Iturrigorri iturburua. Badu gailur txikiago bat, Pastor Tontorra (1.027 metro), multzoari forma ematen diona. Iristeko, Senda Negra hautatu.
• Bedarbide: haren 1.041 metroak ikusiko dituzu aurrena Urduñako Andre Mariatik mendebalderantz begiratzen baduzu. Handik, Lendoñoko zelaiak, Urduña bera eta are Amurrio ikus daitezke. Hori bai, gailur bat baino gehiago mendiko azalera lau batietik eginiko ebaki bat da. Gauza bera gertatzen zaie Goldetxori eta La Barrerillari.
• Solaiera: Bedarbide eta Txarlazo artean, Urduñatik etorriz eta Txolopetik Atezabalerantz pasatuz, 1038 metroko beste gailur hau dago. Bedarbiderenkin antzekoa da, eta, euskal mitologiari jarraiki, aingeru batek buruak moztu zizkion Erensuge sugearen etxea zen.
• Txarlazo: lehen ere aipatu izan dizugu gailur hau Guuk-en. Urduñako Andre Maria eta haren santutegi berezia topatuko dituzu han. Ez da iristen 1.000 metroko altuerara, baina herritik igotzen bazara, Gorobel Mendilerroaren mendebalderantz aurrera egin aurretik lehen geldiunea izango da beti.

Noski, ezin duzu huts egin Nerbioiko -ur-jauziaren behatokiko bisita, Gorobel Mendilerroaren hegoaldeko muturrean. Euskadi osoko gunerik ikusgarrienetako bat da.

Zer ikusi Gorobel Mendilerrotik hurbil

Gorobel Mendilerroaren azpian, euskal aldean, Aiaraldea dago, zeinetan ezagutzea merezi duten herri ugari baitago. Guuk-ekook hauek aukeratu ditugu, baina beste asko ere badaude: mendietatik zenbaterainoko urrundu nahi duzun.

Zoaz mantala janztera, zeren Gorobel Mendilerroaren bista paregabeez haratago, haranean Idiazabal J.I. gazta zoragarriak, Arabako txakolinik bikainena nahiz tokiko beste zenbait produktu dastatu ahal izango dituzu.

• Urduña: eremuko herririk garrantzitsuena da, eta milaka turista erakartzen ditu urtero. Iragan mitologiko eta arkitektoniko paregabeak topa ditzakegu han, eta Txarlazoko Andre Mariara igotzeko nahiz Gorobel Mendilerrora bisita egiten hasteko dozenaka ibilbide.
• Aiara: eskualdeko udalerririk handiena da, eta, handik, Gorobel Mendilerro osoaren bista paregabeak daude. Handik pasatzen dira Izoria, Izalde eta Ibalzibar ibaiak, zeinak eremu osoan barreiatutako ehunka baserriren ondotik igarotzen baitira.
• Orozko: XIII. mendean fundatu zuten; haraneko udalerri txiki honek Erdi Aroko alde zahar liluragarri bat du, baita Euskadi osoko garai hartako plazarik handiena ere (halaxe da, bai).
• Maroño: horrenbeste ibilaldiren ondoren erlaxatzeko aukera dakarren txoko bat. Udalerria Etxaurreneko Santutegia hartzen duen hegalean dago, eta han dago Maroñoko urmael ospetsua; haraxe joaten dira bertakoak arrantza egitera eta erlaxatzera. Ez utzi ikusi gabe XVII. mendeko eliza eta Iruroko Dorrea.
• Delika: Nerbioiko Ur Jauzia bisitatzeko abiapuntu ezin hobea, Delikako Kanoiaren ibilbidea jarraituz. 5 kilometroko ibilbide oso-oso zaharra da, gaur egun Delikako Bide Berdea izenez ezagutzen da. Eremu osoa zeharkatzen du, eta bista ederrak ditu.
• Lendoño: Hala Lendoño Goikoa nola Lendoño Behekoa aparteko lekuak dira Gorobel Mendilerroaren distira ezagutu ahal izateko, mendi-ibiliak egiteko eta tokiko gastronomiaz gozatzeko. Udalerri biak mendiaren hegaletan daude.
• Artziniega: Aiarako Kuadrilla ospetsuaren baitan dago eta handik 11 kilometrora, Kexaako Monumentu Multzo dago; hantxe daude Aiaratarren Jauregi Gotortua, gaur egun museoa, San Joan Bataiatzailearen eliza, Ama Dominikarren komentua eta Andre Mariaren Kaperako Dorrea.
• Amurrio: Aiarako Kuadrillako protagonista industriala. Ez utzi ikusi gabe Andre Mariaren Eliza, San Anton ermita, San Rokekoa, Ugarte Dorretxea, Urrutia Dorrea, Guk eskultura, indianoen etxeak, Aresketamendiko museoa, ezta Acha destilategia ere.
• Aiaraldea: ezinezkoa hemendik pasatzea bertako txakolina dastatu gabe. Herritik ardo-ibilbide garrantzitsu bat abiatzen da, eta handik aukera dago Arabako Txakolina J.I. ospetsuaren hainbat soto eta mahasti sorburu bisitatzeko .

Gorobel Mendilerrora joateko irrikaz geratu zara? Bada, badakizu, prestatu motxila, deitu kuadrillari eta erne ibili GPSarekin. Guuk-en zure mugikorrerako konexiorik onenarekin babesten zaitugu. Gozatu Euskadi informazioa eskura izanik.