Itxi
Beste ezer ez, baina festak eta historia asko dugu Euskadin. Izan ere, oso gogoko dugu jaiegunez familiarekin eta lagunekin gozatzea, gure historiarekin eta tradizioekin konektatuz. Horren adibide da Gasteizko San Prudentzio jaia, eta hemen kontatuko dizugu haren historia, noiz den eta zer jarduera dauden.
Ezagutu zein diren San Prudentzio jaietako jarduera nagusiak, haietaz gozatzeko, hala Arabakoa bazara nola Donostian, Bilbon edo Euskal Herriko beste edozein lekutan bizi bazara.
XVII. mendearen erdialdetik gurtu da San Prudentzio Arabako zaindari moduan. Apirilaren 28an, urtero, haren heriotzaren oroigarri, jaiak izaten dira probintzia osoan, eta jaieguna izaten da arabar guztientzat.
2024rako egitarauan honako jarduera hauek daude (egutegiaren arabera egunak aldatzen badira ere, jarduerak mantendu egiten dira)
V. mendean, Armentian jaio zen San Prudentzio (gaur egun Gasteiz, Araba). 15 urte zituela, Soriara joan zen, bizitza espiritual sakonagoaren bila.
Gero, ebanjelizatzen eman zuen bizitza, eta mirariak egin zituen, eta, horregatik, Tarazonako apezpiku egin zuten, Zaragozan. VIII. menderako gurtzen zuten dagoeneko. 1644an, Arabako zaindari izendatu zuten, eta haren jaia apirilaren 28an ospatzen da urtero.
Gasteizko erretreta ondo errotutako tradizio bat da, Arabako zaindari San Prudentzioren omenezko jaien hasiera, apirilaren 27an ospatzen dena. Ekitaldia 20:00etan hasten da, 15 minutuan behin egiten diren erretreta-joaldiekin. Lehenengo, Plaza Berrian, eta gero, Probintzia plazan.
Erretretan, joaldien artean dantzak eta abesbatzen emanaldiak egiten dira, Arabako Foru Aldundiko eta Gasteizko Udaleko tronpeta- eta atabal-jotzaileen erritmoan.
Antzinatik datorkigu erretretaren historia eta esanahia, jaiegunetan arratsa heltzean herritarrei harresiak itxiko zirela jakinarazteko erabiltzen baitzen. Jatorri zehatzak eztabaida eragiten du, batzuek Erdi Arokoa dela baitiote, eta beste batzuek, ordea, Napoleonen inbasioarekin lotzen baitute.
XIX. mendearen amaieratik erretreta apirilaren 27ari lotuta egon da, eta martxa militar solemne bihurtu da. Denborak aurrera egin ahala, baina, ospakizunean kultura- eta jai-elementu gehiago sartu dira; besteak beste, Danborrada.
1975etik, ospakizunari Danborrada gehitu zaio, Gasteiz erdialdeko kaleetan barrena egiten den danbor-desfile bat. Erretreta, beraz, historiaz eta kulturaz betetako ekitaldi bat da, komunitatea ospakizunetan parte hatzera gonbidatzen duena, eta San Prudentzio egunerako prestatzera.
San Prudentzioko Danborrada da Arabako zaindariaren ohorezko jaietako ekitaldi errotuenetako bat, ospakizun bereizgarri bat, eta San Prudentzio bezperan egiten da, apirilaren 27an. Hona hemen nolakoa den ekitaldi berezi hori:
Danborradarako prestatze-lanak ekitaldiaren aurreko astean hasten dira, Arabako elkarte gastronomikoek egun handirako entseguak egiten baitituzte, tentu handiz. Parte-hartzaileek amantal eta kapela handiko jantzi tradizionalak jartzen dituzte soinean, jai-giroan bete-betean murgiltzeko.
Danborrada gauerdian hasten da, eta danborrak eta upelak harmoniazko sinfonian hasten dira danbaka, jaien hasieraren seinale. Hogei elkarte gastronomiko baino gehiago ibiltzen dira Gasteiz erdialdeko kaleetan; 350 lagun baino gehiagoko prozesioa, danbolin- eta upel-jotzaileak barne.
Armentiako basilikarako San Prudentzio eguneko erromeria Arabako tradizioan errotutako ospakizun bat da, urtero milaka lagun erakartzen dituena, erlijio-debozioz eta ospakizun herrikoiz betetako egunaz gozatzeko. Hona hemen ekitaldi berezi horren xehetasunak:
Jaia meza hunkigarri batekin hasten da, 11:00etan, eta, haren ondoren, prozesio solemne bat egiten dute basilika kanpoan, kanpai-hotsekin batera. Meza amaitutakoan, ohorezko aurreskua egin ondoren, Araba zortzikoa jotzen da, basilika kanpoan.
Hamaiketakorako, txosnetan eta postuetan gutizia ugari eskaintzen dituzte; esaterako, hirugihar-ogitartekoak, talo txistorraz beteak eta bestelako plater tipikoak. Sagardoa da, gainera, jai horietan zintzurrak freskatzeko edaririk ohikoena.
Erromeriara errazago heltzeko, gomendioa da oinez igotzea, ingurua ibilgailuentzat itxita egoten delako, baina autobusak ere badaude erdigunetik, 15 minutuan behin.
Txikitxoek ere badute non dibertitu, haurrentzako jolasen gune bat ere egoten baita, goizean, puzgarri eta guzti. Jaiak eta dantzaldiak 18:00etara arte irauten dute, Trikidantz musika- eta dantza-ikuskizuna baita orduan.
Estibalitzerako erromeria historia luzeko tradizioa da Gasteizen, Araban. Maiatzaren 1ean egiten da erlijio-debozioa eta ospakizun herrikoia bateratzen dituen jaia, Estibalizko santutegian, eskualdeko gune espiritual garrantzitsu batean.
Erlijioari dagokionez, nabarmentzekoa da santutegian meza egiten dela, jaiaren erdigunea sinestunentzat. Gainera, santutegian Ahizpa Erromesak bizi dira, santutegiaz arduratzen baitira orain, beneditarren ordez.
Kultura- eta jai-ekitaldiei dagokienez, erromerian aire zabaleko margolaritza-lehiaketak egiten dira, artistek inguruko edertasuna harrapa dezaten.
Gainera, Desagrabioen Azoka egiten da, Erdi Aroan auziak eta eztabaidak ebazteko tradizio baten omenez. Ekitaldiari historia- eta kirol-ukitua emateko, esgrima klasikoko eta herri-kiroletako erakustaldiak ere egiten dira.
Sukaldaritzaren esparruan, elkarte gastronomikoak arduratzen dira plater tradizionalak prestatzeaz, bereziki Arabako patata ospetsuan oinarritutakoak. Bisitariek taloez eta sagardoaz goza dezakete, jan-edan tipiko horiek osatzen baitute Estibalizko erromeriako sukaldaritza-esperientzia.
Azken finean, Gasteizko San Prudentzio jaia erlijio-ospakizun bat baino askoz gehiago da, komunitate baten debozioa eta tradizioa, kultura eta zoriona biltzen dituen ekitaldi bat. Guuk-ek buelta bat ematera gonbidatzen zaitu, eta zure familiarekin, lagunekin edo nahi duzunarekin ahal beste gozatzera.
Esperientzia honi esker, haur txikienek eta nerabeek ikusiko dute nolakoa den euskal baserrietako bizimodua, eta prozesu tradizionalenak ezagutuko dituzte.
Beti izango ditugu gogoan euskarazko marrazki bizidunen sarrerako kantak, ikastolako abestiak edota Txirri, Mirri eta Txiribitonekin ikusten genituenak.
Mendi eta baso galantez gain, Euskadin kolore ugariko, gastronomia aparteko eta hondartza liluragarriko herri arrantzaleak ere badaude.
Leku magikoa dela esaten da. Izan ere, fantasiaz betea dago, Gorbeiako Parke Naturalaren bihotzean.
Aste Santuak ez dirudi hain deigarria Gipuzkoa aldean, baina xarma berezia izaten du, esaterako, Seguran, Hondarribian edo Azkoitian, emozioz, bisitariz eta prozesio ikusgarriz betetzen baitira udalerri horiek.
Ekoetxea Meatzaldea ingurumen-zentroak bi egoitza ditu, bat Abanto-Zierbenan (Gallarta) eta bestea, Ortuellan (Peñas Negras).
