Iratiko oihana bisitatzeko aholku eta gomendioak

Sanferminak baldin badira Nafarroaren altxor kulturala, Iratiko oihana da haren altxor naturala. Iparraldean Frantziarekin partekatutako baso hau penintsulako eta kontinente osoko lekurik ederrenetakoa da. Leku ezin hobea da bestelako turismo bat egiteko eta gure ondareaz gozatzeko.

• Zein baso ikusi Nafarroan 🌳

Hango bidexketan galdu zen Ernest Hemingway duela mende bat, eta esan ohi zuen leku hori zela Europan Erdi Aroko azken basoa, kontserbazio-maila harrigarriagatik. Idazleak oso gogoko zuen egun batzuk han ematea, Basajaunen bila, Iruñeko entzierroez gozatu ondoren. Zerbaitegatik izango da, ezta?

Guuken, idazlearekin bat egitea erabaki dugu. Motxila prestatu eta Iratiko oihanera joango gara, haren sekretu guztiak ezagutzeko. Hori bai, jakinarazten dizugu bidaia bat baino gehiago beharko duzula basoan dagoen guztia ikusteko eta ezagutzeko.

Zer den Iratiko oihana

Ez du aurkezpen handirik behar, baina hala ere aurkeztu egingo dugu. Iratiko oihana 17.000 hektareatik gorako baso-masa bat da, Nafarroako eta Frantziako Pirinioak berdez margotzen dituena. Nafarroako Zaraitzu eta Aezkoa ibarrak hartzen ditu, eta Ipar Euskal Herriko Garazi eta Zuberoa.

Europa osoan hobekien kontserbatutako pagadi eta hariztien bigarren basotzat hartzen da, Oihan Beltzaren atzetik. Hori horrela, HBBE izendatuta dago (Hegaztien Babes Bereziko Eremua), eta baditu, halaber, natura-erreserba eta erreserba integral izendatutako eremuak.

• Bitxikeria bat💡: Iratiko oihaneko hegaztien artean dago okil gibelnabarra, desagertzeko arriskuan dagoen bertako okil bat.

Milaka urte dituen inguru batez ari gara, eta handik zibilizazio ugari igaro dira penintsulara iristeko, inguruko gailur eta haranen ikuskizunaz gozatuz. Eta, jakina, baita gaur egun dituen erreserbez ere:

• Mendilatz natura-erreserba: Orbaizetan, 1.100 metroko altueran, 119 hektareako hedadura.
• Tristuibartea (Ariztibarrena) natura-erreserba: Hiriberrin, 940 metroko altueran, 55 hektareako hedadura.
• Lizardoiako erreserba integrala: Iratiko oihanaren barruan (Irabiako urtegiaren ondoan), 850 eta 1.200 metro bitartean, 64 hektarea.

Non dagoen Iratiko oihana

Goiko irudiarekin, ideia bat izango duzu zer eremu hartzen duen, baina gehiago findu dezakegu. Muga gutxi gorabehera argiak jarrita, Iratiko oihana, Nafarroako aldean, Ortzantzurieta mendiaren (mendebaldean, Orreagan) eta Orhi (ekialdean) mendiaren artean dago.

Irati ibaiaren ibarra hartzen du, funtsean; ibai hori Urtxuria eta Urbeltza errekek bat egiten duten lekuan sortzen da, Elurretako Ama Birjinaren ermitaren ondoan. Gero, hortik Abodi mendilerroaren iparraldeko urak jasotzen ditu (basoa mugatzen du mendilerro horrek) eta Irabiako urtegian isurtzen ditu azkenik.

Udalerriei dagokienez, hor ditugu Orbaizeta, mendebaldetik (Aezkoa ibarretik) Iratiko oihanera sartzeko lekua, eta Otsagabia, ekialdetik (Zaraitzu ibarretik) sartzekoa.

Nola iritsi Iratiko oihanera

Lehenbizi, Iruñera joan behar da. Gipuzkoatik, Bizkaitik edo Arabatik bazoaz, kontuan izan lehenbizi Nafarroako hiriburura jo behar duzula, handik gero ingurura iristeko. Beste edozein aukerak denbora galtzea ekarriko dizu.

Gure gomendioa da bidaia autoan egitea. Txangoak kontratatu ditzakezu, baina hona iristeko modurik errazena norberaren ibilgailua hartzea da, bai komunikazioengatik, bai errepide-ibilbideengatik. Hori esanda, Iratiko oihanak bi sarrera nagusi ditu.

Iratiko oihanera Otsagabitik (Zaraitzu ibarra)

Otsagabia Zaraitzuko udalerririk garrantzitsuena da. Zangozako merindadean dago, Erronkari-Zaraitzu eskualdean, Iruñetik 85 kilometrora, eta Iratiko oihanerako ekialdeko sarbidea da. Herritik 24 kilometrora dago oihana.

Haraino iristeko, ez duzu ordu eta erdi baino gehiago behar Nafarroako hiriburutik. Biderik motzena A-21 errepidekoa da, Huescarako norabidean. Gero, 35. irteera hartu, Irunberrirantz, eta NA-178ari jarraitu Ezkarozeraino. Hor ikusiko duzu Orbaizeta aldera hartzeko bidegurutzea (NA-140 errepidea).

Kontuan izan Otsagabira iritsi aurretik NA-2012 errepidea hartu behar duzula Iratiko oihanera joateko. 40 minuturen buruan, Iratiko etxeetako harrera-zentroa ikusiko duzu, gune horretara ongietorria egiteko lekua. Hor dituzu aparkalekua, askaldegia, bazkaltzeko taberna eta informazio-puntua.

Gomendatzen dizugu informazioa jasotzea bide hau hartu aurretik, neguan gerta bailiteke itxita egotea (kontsultatu errepidearen egoera). Bestela, zoaz hango informazio-puntura, eta bizikleta bat alokatu ere egin dezakezu eskaintzen zaizkizun ibilbideetako bat egiteko.

Zenbat kostatzen da Iratiko oihanerako sarrera?

Iratiko oihanera sartzeko, diru-kopuru txiki bat ordaindu behar da, gero ekosistema eta azpiegitura turistikoak mantentzeko erabiltzen dena. Kontuan izan ez dela txartelarekin ordaintzeko modurik izango. Ordaindutakoan, inguruko mapa bat emango dizute, bidexkak eta BTT ibilbideak ikusteko.

Deskontua lor daiteke 15 € baino gehiagoko gastua egiten bada Zaraitzuko edo Aezkoako denda eta lokaletan. Erostean, bonu bat emango dizute, eta, gero, inguruko sarreran entregatu dezakezu.

garraioa	prezioa	PREZIOA DESKONTUAREKIN
Motoa	3 €	2 €
Autoa	7 €	4 €
Mikrobusa	28 €	18 €
Autobusa	45 €	22 €

Iratiko oihanera ordaindu gabe sartzea

Bada aukera bat Iratiko oihanera doan sartzeko. Ez da hain erosoa, baina sarreraren dirua aurreztuko duzu. Zer egin behar da? Bada, Itzaltzura joan, Otsagabiaren ondorengo herrira, 3,5 kilometroko distantziara.

Handik, Gartxot bardoaren ibilbidea egiteaz gain, kuotarik ordaindu gabe sartu ahal izango zara. Zure helmuga Larrañeko errepidetik Pikatua eta Irati-Abodi mendi-zentrora iristean egongo da.

• Testuingurua📖: kondairaren arabera, Gartxot Erdi Aroko bardo bat izan zen, eta bizirik hormatarkekatu zuten, semea hiltzeagatik, Orreagako monjeek kendu ez ziezaioten. Usoek janaria eraman omen zioten eta neguan bizirik mantendu. Arturo Kanpionen lanari esker, euskararen aldeko sinbolo bihurtu zen.

Iratiko oihanera Orbaizetatik (Aezkoa ibarra)

Orbaizeta Zangozako merindadean dagoen Nafarroako udalerri txiki bat da (Auñamendi eskualdekoa). Bere garaian Karlos III.aren Arma eta Munizioen Errege Fabrika ezaguna izan zen, eta gaur egun hori da Iratiko oihanerako mendebaldeko pasabidea.

Iruñetik 59 kilometrora dago, eta ez da batere zaila hara autoz iristea. Ordubete baino gehixeago da N-135 errepidea hartuta, Zubiri aldera, eta gero Aurizberrin NA-140 errepidea hartuta. Bide horretatik jarraitu, Orbaizetako irteeraraino, eta berehala herrian egongo zara.

Handik 8 minutura, Arrazolako informazio-puntua topatuko duzu. Han, autoa utzi eta aperitibo bat hartu ahal izango duzu askaldegian. Leku ona da hainbat mendi-ibilalditarako.

Nahiago baduzu, beste 15 bat minutu jarraitu dezakezu, Irabiako urtegira iristeko, eta, handik, beste ibilbide batzuetara sar zaitezke.

Ordainpeko sarbidea

Otsagabian gertatzen den bezala, hemen ere Iratiko oihanera sartzeko ondoen egokitutako eta prestatutako ibilbideak tasa bat ordaintzea eskatzen du. Eta, era berean, oinez eta bizikletaz egindako ibilbideen mapa bat ematen da. Hori bai, eskudirutan ordaindu behar da.

Deskontua izango duzu, halaber, 15 € edo gehiago gastatzen baduzu Zaraitzuko edo Aezkoako saltokiren batean.

garraioa	prezioa	PREZIOA DESKONTUAREKIN
Motoa	3 €	2 €
Autoa	6 €	3 €
Mikrobusa	25 €	15 €
Autobusa	40 €	20 €

Ordaindu gabeko sarbidea

Kasu honetan, Iratiko oihanera doan sartzeko aukera lehen aipatu dugun arma-fabrikan aurkituko duzu. Leku harrigarria da, historia handikoa, eta merezi du bisitatzea. Baina, gainera, euro batzuk aurrezteko aukera ere bada.

Herritik 5 minutura dago oinez. Han bertan aurkituko duzu basora doan bidea. Eta, beste 3 kilometro eginda, Azpegiko aterpetxea aurkituko duzu; handik hasten dira inguruko ibilbide asko.

Zer ikusi Iratiko oihanean

Galdera horrek ez du erantzun bakarra. Zer lekutatik sartzen zaren, gauza batzuk edo besteak ikusiko dituzu. Halaber, kontuan hartu behar da zenbat denbora aurreikusten duzun bisitarako eta zure ustez zer den garrantzitsuena.

Esan dugu Iratiko oihanean hiru natura-erreserba daudela eta bakoitzak bere interesguneak dituela. Gainera, paisaia zoragarriz eta ibilbidez betetako ingurunea denez, aukerak ia infinituak dira. Ez dago bi bisita berdinik!

Hori esanda, aipa ditzakegu Nafarroako baso harrigarri horretara hurbiltzen den edonorentzat ezinbestekoak diren zenbait leku.

Lizardoiako erreserba integrala

Iratiko oihanaren barruan dagoen erreserba bakarra da. Hor, ezin duzu huts egin bideak inguratzen dituen pagadi izugarria, bere hostoekin ia zeru guztia estaltzen duena. Ibilbide bat dago Iratiko etxeetako aparkalekutik Itsuosin urjauzira, GRT-9 bidetik.

Mendilatz natura-erreserba

Hemen elkartzen dira Mendilatz mendiaren gailur leunak eta goi-mendietako bazkak, eta, jakina, 35 metrotik gorako zuhaitzak dituen pagadi ikaragarri bat. Ingurune ezin ederragoa da landare eta hegaztien zaleentzat. Bada ibilbide bat Azpegiko aterpetxetik, SL-NA 58B errepidetik.

Tristuibartea natura-erreserba

Erreserbetan hegoaldekoena da. Hegoaldean, Hiriberrin, haritzez eta pagoz osatutako baso bat dago, Petxuberro mendiaren mazela estaltzen duena, inguru biziki ederra. Han dago munduko haritz pubeszente edo iletsuaren erreserba onenetako bat.

Irabiako urtegia

Iratiko oihaneko uretako protagonista da. Irabiako urtegia joan den mendeko 20ko hamarkadan eraiki zen, eta gaur egun berak hornitzen du elektrizitatez Nafarroaren zati handi bat. Urbeltza, Urtxuria eta Egurgio ibaiek elikatzen dute, eta ibilbide askotarako abiapuntua da. Orbaizetatik irits daiteke hara.

Orbaizetako Arma Fabrika

Orbaizetatik gertu daude Errege Arma Fabrikaren hondakinak. Karlos III.ak 1784an eraikitako ola bat izan zen. Mende batez, inguru hartan ugariak ziren mineralak ustiatu zituen. Frantsesek okupatu zuten Independentzia Gerran, eta Interes Kulturaleko Ondasuna da 2008tik.

Abaurregaineko hilarri-museoa

Pirinioetako herriaren xarmari hilarrien museo berezi hau gehitu behar zaio. Dozenaka hilarri biltzen dira hemen, Euskal Herriko hileta-errituen bidez gure historia hobeto ulertzen laguntzen dutenak. Sarrerak 3 € balio du, eta merezi du.

Harpea kobazuloa

Duela milioika urte itsas hondoa izan zena, gaur egun "V" formako haitzulo batean tolestu da. Hemen, Harpea edo Arpea kobazuloan, Iratiko oihanaren ikuspegi onenetako batez goza dezakezu. Muga igarota dago, eta Orbaizetatik irits daiteke. Hurbil gelditzen da Donibane Garazitik.

Urkuluko dorrea

K.a. I. mendean eraiki zen, Akitaniaren konkista ospatzeko. Arnoztegiko lepoko dorre horrek (garai batean Astorga-Bordele galtzada erromatarra pasatzen zen bertatik) Frantziako lurralde kontrolatuaren hegoaldea mugatzen zuen. Bista ikusgarriak ditu!

Azpegiko estazio megalitikoa

Iratiko oihana trikuharriz eta harrespilaz josita dago; inguru horretako lehen giza kokalekuak izango ziren. Azpegin dago halako gehien, eta hantxe, Orbaizetatik gertu, ia 10 metroko diametroko harriz osatutako estazio megalitikoa dago. Erdian tumulu bat du.

Taplako behatokia

Gure ustez, Taplako gainak Iratiko oihaneko begiratokirik onena du (eta badira batzuk!). Otsagabitik Iratiko etxeetara igotzeko bidean aurkituko duzu. Handik, Goñiburuko begiratokirako bide erraz bat ateratzen da.

Elurretako Ama Birjinaren ermita

Iratiko etxeetatik oso gertu dago eta inguruko bista ahaztezinak eskaintzen ditu. Elurretako Ama Birjinaren ermita nahiko berria da. 1954an eraikia da, eta Lozano-Bartolozzi senar-emazteen margolan oso berezi batzuk ditu. Elurretako Jainkoaren Amari eskainia dago.

Iratiko oihaneko herriak

Zerrenda luzea da. Jaurrieta, Erronkari, Zaraitzu, Hiriberri, Orbaizeta, Aribe, Otsagabia, Izaba, Burgi, Abaurrea... Saiatu zure zerrendari ahal duzun guztiak gehitzen. Guztiek arkitektura bera partekatzen badute ere, bakoitzak bere historia du.

Iratiko oihanean egin daitezkeen beste gauza batzuk

Iratiko oihanean, ezin konta ahala mendi-ibilaldi egin daitezke. Era guztietako desnibelak, distantziak eta zailtasunak daude. Baina kontuz, ez baita Nafarroako iparraldeak eskaintzen duen gauza bakarra.

Handik pasatzen dira 16 BTT pista, ezin hobeak ingurua bi gurpilen gainean ezagutzeko. 400 kilometro baino gehiago dira bizikletaz egiteko modukoak, Irati goitik behera zeharkatzen dutenak. Hainbat lekutan, konponketak egiteko eta bestelako horniduretarako aukera ere badago.

Eta zer gertatzen da neguarekin? Urte-sasoi horretan, zailago gertatzen dira GRak eta Orhi gailurrera igotzea. Onena Zaraitzuko Irati-Abodi mendi-zentrora joatea da, iraupen-eskia egiteko edo erraketekin ibiltzeko.

Abentura-gose zara? Presta zaitez ekipaziorik onenarekin Iratiko oihanera joateko. Sartu gure webgunean, eta ez ibilbide bat bera ere alferrik galdu, Guuken datu- eta ahots-tarifa onena hartuz zure mugikorrerako.