Eguberriak Nafarroan: tradizio zahar eta berriak

Nafarroak, kontraste eta kultura aberatseko lurraldea izanik, lilura bereziarekin bizi ditu Eguberriak. Magiaren eta ilusioaren garai hau modu batera bizi dute toki bakoitzean, eta Nafarroak ere bere tradizio zahar eta berri propioak ditu, nortasun berezikoak.

• San Saturnino 2024: Iruñeko zaindaria ospatzen.

Pirinioetako mendietatik Erriberako lautadetaraino hedatzen den Foru Erkidego honek ohitura sustraituekin ospatzen ditu Eguberriko festak; batzuk aspaldikoak dira, eta beste batzuk modernoagoak, baina denek uztartzen dituzte magia, tradizioa eta komunitatea.

Eguberriak Nafarroan: tradizio zahar eta berriak

Argiak eta opariak baino gehiago da Nafarroako Eguberria; denboran eta historian zeharreko bidaia bat da, folklorea eta fedea besarkada bero batean elkartzen diren unea.

Jaiak indar handiz bizi izaten dituzte, sustrai paganoak, kristau-ohiturak eta arbasoenganako errespetu sakona uztartuz. Olentzerok zein Erregeen desfileak, denek dute zerbait berezia eskaintzeko.

Olentzero eta Mari Domingi, Euskal Eguberriko izpiritua

Nafarroako Eguberrietako pertsonaia ezagunenetako bi dira Olentzero eta Mari Domingi. Ikazkin onbera eta artzaintsa mendietatik jaisten dira umeei opariak emateko abenduaren 24an.

Olentzero Lesakakoa da jatorriz, baina lurralde osora zabaldu da, Mari Domingirekin batera. Tradizioaren arabera, Olentzerok neguko solstizioko urte-amaiera eta berriro jaiotzea sinbolizatzen ditu.

Herri askotan —Iruñean, adibidez—, desfile jendetsuak egiten dira haren etorrera ospatzeko, eta familiak osorik hurbiltzen dira harrera egitera, kantu tradizionalen soinuez lagunduta. Haurrek koplak kantatzen dituzte, eta Olentzerok eta Mari Domingik irribarreak eta desio onak banatzen dituzte.

Eguberriko enborra erretzea

Sua sinbolo garbitzailea da kultura askotan, eta Nafarroan ere zeregin berezia du suak Gabon gauean. Mendigorrian eta Urraulgoitin, Haurraren Enborra edo Txukila erretzen dute. Enbor horrek gau osoan erretzen egon behar du, etxea babesteko eta zoriona erakartzeko.

Uxuen, janaria lurreko suan prestatzen zen garaian, suaren inguruan biltzen ziren etxekoak. Suaren albo banatan enbor sendoak jartzen zituzten, eta gerturatu egiten zituzten erre ahala. Gabon gauean, txingarren bat piztuta uzten zen, ohituraz, "Jesus Haurtxoa berotzeko".

Herri batzuetan, izen bereziak ematen zitzaizkien enbor horiei: besteak beste, "Txubilar" Erromantzatuan, "Supil" Urraulgoitin eta "Porrondoko" Agurainen. Haien errautsak babesletzat hartzen ziren, eta animaliak edo soroak bedeinkatzeko erabiltzen ziren. Batzuetan, enborrak etxe-atarian jartzen ziren, edo ukuilura eramaten ziren abereak gaixotu ez zitezen.

Urtezaharra: mozorroak eta "Ur goiena, Ur barrena"

Urtezaharra festa eta tradizioaren sinonimoa da Nafarroan. Iruñean, duela hamarkada batzuetatik hona, mozorro asko ikusten dira kalean abenduaren 31n. Gazte batzuen txantxa gisa hasi zena ohitura masibo bihurtu da, eta kaleak kolorez eta dibertsioz betetzen dira.

Bada tradizio bat, ez hain ezaguna, baina hala ere berezia: Urdiainen egiten den "Ur goiena, Ur barrena" erritua. Kanpaikadak entzutean, herriko gazteek iturriko ur freskoa jaso eta apaizari, alkateari eta herritarrei eramaten diete, kopla tradizionalak euskaraz abestuz. Zeremonia horrek urte berriaren bedeinkapena eta berrikuntza sinbolizatzen ditu.

Erregeen desfileak eta Zangozako Misterioa

Urtarrilaren 5ean, Nafarroa ilusioz betetzen da Errege Magoen etorrerarekin. Iruñeko Erregeen desfilea ikusgarrienetako bat da. Karroza eta irudikapen artistiko ikusgarriak ditu, txiki eta handien txundigarri.

Zangozan, Errege-egunak esanahi berezia hartzen du "Erregeen Misterioa"rekin, duela mende bat baino gehiagoz geroztik antzezten den auto sakramentala. Ia 50 lagunek parte hartzen dute Errege Magoen historia kontatzen duen antzezlan honetan, hasi Herodesekin topo egiten dutenetik eta Jesus Haurra gurtzera iristen diren arte.

Babaren Erregearen Festa

Errege-egunean, bada Nafarroan ehun urtetik gora dituen tradizio bat: Babaren Erregearen Festa. Antzina, Nafarroako gorteetan, haur bat aukeratzen zuten Errege, haren opilean baba bat aurkitzen bazuten.

Ohitura hori 1920an berreskuratu zuen Muthiko Alaiak kultura-elkarteak, eta oraindik ere ospatzen jarraitzen dute zenbait herritan. Babaren Erregeari txapel bat jartzen zaio koroa modura, eta zintzarridun gerriko bat. Aginte-ikurrak ere ematen zaizkio. Festak dibertsioa, historia eta komunitate-zentzu sakona konbinatzen ditu.

Tradizioa eta modernitatea: Nafarroa Eguberritan

Nafarroako Eguberriak ez dira soilik ospakizun-garaia, belaunaldiz belaunaldi transmititzen diren tradizioak biziberritzeko aukera ere badira.

Eguberriko enborraren inguruko suaren berotasunetik Olentzero eta Erregeen desfile jendetsuetaraino, Foru Erkidegoko txoko guztiek dute beren argia.

Egun horietan Nafarroa bisitatzeko aukera baduzu, esperientzia ahaztezina izango duzu. Gozatu hango ohiturez, gastronomiaz eta abegikortasunaz, eta bizi itzazu benetako Eguberriak historia, kultura eta ezustekoaren magia uztartuz.

Eta gogoan izan, egun hauetan zure senideekin konektatuta egoteko, ez dago Guuk-en tarifak bezalakorik: estaldura eta arreta pertsonalizatu onenak izango dituzu, zauden tokian zaudela ere. Eguberri on eta konexio on! 💚