Itxi
Inauterietan era guztietako mozorroak aurki daitezke; Spiderman ikusiko duzu, baita erizain klasikoa ere, baina kontuz, gutxi dira Lantzekoak bezain originalak. Nafarroako herri txikiak izugarri bizi du inauteria. Ez huts egin kolorez, tradizioz, musikaz eta jarduera ugariz betetako kaleak. Gorde data eta pasa ezazu primeran 2024ko Lantzeko inauterietan.
Imajinatu tradizioak eta koloreen eztandak bat egiten duten Lantzeko galtzada-harrizko kaleetan barrena zoazela, eta antzinako musikak airea betetzen duela. Agertoki magiko batean murgilduta egongo zara, eta bidera irtengo zaizkizun pertsonaia mitologikoek harritu egingo zaituzte urrats bakoitzean, zure eguna benetako maitagarri-ipuin bat bihurtuta.
Konpartsek zure zentzumen guztiak piztuko dituen ikuskizuna eskainiko dizute, gainezka egiten dien sormenari esker. Txoko bakoitza alaitasun eta tradiziozko mihise bihurtzen da, ohikotik haratago doan esperientzia bat sortuta.
Lantzeko herri ederrean ospatzen diren Lantzeko inauteriak landa-inauterien adierazlerik garrantzitsuenetako bat dira, baita Nafarroako ekitaldirik adierazgarriena ere.
Inauterietako igande, astelehen eta asteartean izaten da beti jaia, Hausterre-eguna baino lehen. 2024an, otsailaren 11tik 13ra egingo da.
Lantz Nafarroako Ultzamaldeko Anue Haranean kokaturiko 140 biztanle inguruko herria da. Txoko xarmagarri hori ospakizunaren epizentroa bihurtzen da, eta tradizioak eta benetakotasunak bat egiten dute han bizia emateko eskualdeko inauteri enblematikoenetako bati.
Lantzeko inauterien jatorri misteriotsua denboraren lanbroan galtzen da, eta ez dago haren hasiera eta inguratzen duen legenda argitzen laguntzen duen teoria zehatzik.
Festaren historia aberatsa ahozko tradizioaren bidez transmititu da. Hala jakin dugu ezen, Lantz Frantziarako pasabide gisa erabiltzen zen garaian, herriko biztanleak izutzen eta arpilatzen zituzten bidelapurrez josita zegoela eskualdea. Guztien artean, Miel Otxin zen beldurgarri eta gupidagabeena.
Inauteriak, gaur egun ezagutzen ditugun bezala, 1964an sortu ziren, Pio Caro Barojaren zuzendaritzapean eta haren anaia Julio Caro Barojaren testuekin Carnaval de Lantz dokumentala egin zenean.
Jaiegunaren eraldaketa hori komunitateko kide urtetsuenen antzinako jakintza bildu ondoren egin zen, ahozko tradizioaren azterketa zehatzari esker.
Aitorpen ofiziala 2011. urtean iritsi zen, Lantzeko inauteriak Nafarroako Interes Turistikoko Jai izendatu zituztenean. Ospe handiko aintzatespen horrek denboraren joanari eutsi dion ospakizun baten garrantzi kulturala eta benetakotasuna azpimarratzen ditu, eta sendotu egiten du, herrialde osoko bisitariak erakartzen dituen ondare berezi gisa.
Lantzeko inauteriak hiru egun zirraragarritan zabaltzen du bere xarma. Ospakizuna Inauteri Txikiarekin hasten da, igandean. Egun horretako jaiak hurrengo egunetakoen (inauterietako astelehena eta asteartea) berdinak dira, baina egun horretan txikienak dira protagonista.
Bigarren egunak inauterietako astearteko ekitaldiak errepikatzen ditu, baina egunaren erdira mugatzen da. Klimaxa hirugarren egunean iritsiko da, inauterietako asteartean. Goizeko 10:00etan hamarretakoa egiten da, eta 13:00etan Zortzikoaren dantza tradizionala Ostatuan.
13:30ean, jai-giroan murgiltzen dira parte-hartzaileak, mozorrotuta, eta 14:00ak inguruan Lantzeko kale harrigarriak zeharkatzen dituen kalejira koloretsua hasten da.
15:00etan, guztiak ostatuan elkartzen dira bazkariaz gozatzeko, eta 18:00etatik 20:00etara, goizeko ekitaldiak errepikatzen dira.
Inauterietako klimaxa eta elementurik bereziena herriko frontoian egiten den Miel-Otxinen hilketa eta erreketa da, eta amaiera ikusgarri eta sinbolikoa ematen dio Lantzeko historian eta tradizioan errotuta dagoen festari.
Lantzeko inauterien ezaugarririk bereziena errotuta dagoen tradizioa eta mozorro originalak dira. Jakin ezazu pertsonaia horiek oso garrantzitsuak direla tokiko kulturan. Hona hemen laburpen txiki bat, ondo prestatuta joan zaitezen.
Pertsonaia hau da Lantzeko inauterietako protagonista eztabaidaezina, eta harrapatutako eta exekutatutako bidelapurra irudikatzen du. Miel-Otxin 3 metrotik gorako zurezko egitura izugarri bat da, belar lehorrez betea, eta 35 kg inguruko pisua du.
Zaku batean bilduta eta egurrezko egitura angeluzuzen baten gainean dagoen bizilagun batek antzezten du; "U" formako burua du, eta benetako zaldi-buztan bat. Pertsonaia hori Miel-Otxinen zaldia da eta Ziripotekin halako lehia bat dauka, horregatik saiatuko da behin eta berriz hura lurrera botatzen nagusia salbatzeko.
Zortzi eta hamabi pertsona arteko taldea da, eta herriko errementeriako langileak ordezkatzen dituzte. Zaku-oihalez eginiko izarak, baratxuri-txirikordak eta saskiak daramatzate soinean, eta egurrezko "Xardeak" (sardeak) eta errementaritzako hainbat tresna erabiltzen dituzte.
Haien itxurak eta mugimendu geldo eta traketsek giro ilun bat sortzen dute, eta horren erdian Zaldiko ferratzeko sua duen pertz bat erabiliko dute.
Hura arduratzen da harrapatutako bidelapurrari eusteaz. Garoz betetako zakuekin janzten da, eta gorpuzkera izugarri horrek mugimenduak mugatu eta trakets bihurtzen dizkio. Bastoi modura erabiltzen duen makila baten laguntzaz, Ziripot etengabe jazarri eta botatzen du lurrera Zaldikok.
Herritar gehienek egiten dute bat jaiarekin, eta txatxu gisa mozorrotzen dira Miel-Otxinen harrapaketan parte hartu zuten bizilagunen rola betetzeko. Arropa ikusgarri eta koloretsuz janzten dira, estanpatuz eta larruz apainduta, eta kukurutxo itxurako txanoak jartzen dituzte.
Arma gisa erratzak dituztela, saltoka, korrika eta oihuka ibiltzen dira jendeari eskobakadak ematen dizkioten bitartean. 40ko eta 50eko hamarkadetan, txatxuen mozorroak sinpleagoak ziren, ez hain koloretsuak, eta gehiago erabiltzen zuten zaku-oihala. Kapela gisa edozer gauza inprobisatu jartzen zuten.
Herria txikia izan arren, bertako inauteriek ez dute parekorik eta betiko gogoratuko dituzu. Ez huts egin Lantzeko inauteriak topera bizitzeko aukera, eta partekatu kolorez eta tradizioz beteriko ikuskizuna zure kuadrilla osoarekin. Zuk jarri gogoa; gure kontu gigak jartzea, gure tarifekin.😉
Gozatu Nafarroako inauteriez Iturenen eta Zubietan, Altsasun edo Lantzen. Energia bitxi bezain harrigarria duten inauteri horiek.
Herri magiko eta historiko batean kokaturiko leizeotan, bada museo bat ere, eta egundoko plana da familian, bikotean edo adiskide-taldearekin egun-pasa joateko.
Ate-joka dator urte berria. Hasi oporrak prestatzen! Ikusi Nafarroako 2024ko lan-egutegia, eta zer jaiegun izango dituzun.
Burgik, Erronkarik eta Nafarroako Pirinioetako gainerako altxorrek atentzioa ematen dute, bai paisaia ikusgarriengatik, bai baserriengatik, bai gastronomia tradizionalagatik.
Nafarroako hiriburuan plan kultural eta gastronomiko ugari egin daitezke, sanferminetako aste ezagunetik harago.
Gipuzkoako eta Nafarroako eskualde zaharrena bisitatuko dugu; ehunka trikuharri ditu eta artzaintzarako erabiltzen dute, gero Idiazabal gazta egiteko.
